Od nastanka prvih umetničkih kolonija u Srbiji (Vojvodina) pedesetih godina prošlog veka, pa sve do danas njihova mreža se razgranavala, umnožavala i bogatila. Taj proces tekao je ponekad sporije, a ponekad veoma intenzivno, kao što se to događalo tokom devedesetih godina XX veka. Danas, u tako zamršenoj i razgranatoj mapi geografskih tačaka, centara okupljanja umetnika, izdvajaju se one koje svojim specifičnim uslovima i načinom rada, materijalom, tehnološkim postupcima i mnogim drugim istorijskim i sociološkim uticajima čine bitno drugacije i originalne žive organizme velikog kreativnog potencijala.


Porodici tako definisanih umetničkih kolonija pripada i Međunarodna kolonija umetničke keramike "Zlakusa" Užice. Ovakvi dugoročni i recentni projekti, najčešće su napor pojedinca koji kao tvorac ideje, inicijator i entuzijasta-vizionar postaje osnovni pokretač svih budućih dešavanja. Njegovo lično angažovanje od ideje do realizacije daje autorski pečat i osobeni profil čitavom događaju, akciji, umetničkom projektu. Persona grata Umetničke kolonije keramike "Zlakusa" je gospođa Sofija Bunardžić. Umetnica po vokaciji, menadžer po sposobnostima, svoju ogromnu stvaralačku energiju uspela je da ravnomerno artikuliše u dva pravca: kreativnom i organizacionom.


Međunarodna umetnička kolonija keramike "Zlakusa« već osam godina, svakog avgusta, okuplja keramičare i vajare na zajedničkom istraživačkom poslu, druženju, razmeni iskustava, eksperimentisanju... Da bi se razumela suština funkcionisanja ove kolonije, njeno originalno biće i sve ono što je čini posebnom i drugačijom, potrebno je uočiti, razmotriti i izdvojiti relevantne činjenice:

GEOGRAFSKA TAČKA (Mesto odigravanja)
Selo Zlakusa u blizini Užica
Urbanizovano
Na brežuljkastom terenu
Pitomog prirodnog krajolika

SOCIOLOŠKI ASPEKT
Život Umetničke kolonije odvija se ritmom svakodnevnog života samih meštana
Smeštaj u kućama domaćina
Hrana sa lokalnim obeležjima
Uslovi života umetnika jednaki uslovima života meštana
Odnos gost-domaćin veoma aktivan kroz upoznavanje istorije, običaja, načina života, ličnih sudbina...


TRADICIJA (stari zanati)
Grnčarstvo
Zlakuško zemljano posuđe nadaleko je čuveno po svom kvalitetu i deo je prodajne ponude seoskih sajmova, izložbi i galerijske etno prodajne mreže Pored upotrebne vrednosti ono nosi i obeležja predmeta-suvenira. Grnčarstvo je u Zlakusi polako zamiralo. Nov podsticaj vraćanja ovom starom zanatu dalo je osnivanje Umetničke kolonije i njen rad, te se danas pored nekoliko starijih majstora, grnčarstvom bave brojni majstori-grnčari mlade generacije, koji nastavljaju tradiciju zlakuškog posuđa

MATERIJAL
Glina pomešana sa sitno mlevenim mineralom kalcita

NAČIN RADA
Rucni točak
Zidanje, građenje, slaganje, uvijanje...

PEČENJE
Na otvorenom plamenu
Temperatura od 600 do 700 stepeni Celzijusa


UPOTREBNO-ESTETSKO
Inspirišući se starim grnčarskim zanatom umetnici u koloniji kreiraju različite upotrebne predmete: posude višestrukih namena, vaze, činije...
Pored ovog "obaveznog" programa u toj svojevrsnoj keramičarskoj radionici umetnici imaju slobodu da stvaraju i neke druge "neupotrebne" prostorne oblike, poštujući svoj ranije utvrđeni umetnički diskurs i primarno istražujući estetsko vizuelne probleme. To je omogućilo da Umetnička kolonija keramike "Zlakusa" proširi svoje interesovanje sa posuđa na keramoplastičke forme i na taj način omogući različite umetničke eksperimente i podstakne slobodnije umetničko izražavanje, što je kao krajnji rezultat proizvelo bogatiju i umetnički autoritativniju kolekciju keramike.

STAROZANATSKA VEŠTINA - NOVA UMETNIČKA PRAKSA
Uticaji su dvosmerni: starog grnčarskog zanata na već ranije usvojenu poetiku i način rada pojedinog umetnika i obrnuto ovovremenskog senzibiliteta umetničke prakse i univerzalnog umetničkog jezika na tradicionalni materijal i staru tehnologiju podčinivši ih sopstvenim idejama i kreativnim naporima...

I pored internacionalnog umetničkog jezika koji se može prepoznati u keramici većine učesnika umetničke kolonije "Zlakusa«, veoma su snažni uticaji kultura određenih podneblja iz kojih potiču umetnici. Ovi uticaji se inkorporiraju preko poštovanja sopstvene tradicije, usvojenog specifičnog tehnološkog postupka i kroz pripadnost drugačijoj školi keramike. Ako se ovome pridoda uticaj ukupne atmosfere Umetničke kolonije keramike "Zlakusa" i starog grnčarskog zanata, specifičnog materijala i tehnologije, načina života i rada majstora-grnčara, suživot umetnika-gosta sa domaćinima i njihovim porodicama, kao i drugim meštanima sela i prirodni ambijent kolonije, tek onda se mogu u potpunosti sagledati i razumeti krajnji rezultati ove svojevrsne umetničke radionice. Kao produkt ovih kompleksnih odnosa i uticaja nastali su mnogobrojni novi keramički oblici: posude raznih veličina i namena, figure, portreti, svedene skulpturalne forme, arhitekturalni keramoplastički oblici...

KOLEKCIJA
Bogat umetnički materijal Umetničke kolonije keramike "Zlakusa 2003" ostaje u trajnom vlasništvu Udruženja "Keramika Zlakusa" Užice i čini sastavni deo njene kolekcije keramike koja broji preko 300 eksponata, nastalih u osam dosadašnjih saziva zlakuške kolonije.

Život kolekcije je nastavak života kolonije i predstavlja specifičan napor mnogobrojnih umetnika i gostiju da ostave trag i svedočanstvo o duhu vremena na prelazu vekova. Briga o kolekciji kao opštem dobru trajni je zadatak, pre svega šire društvene zajednice, a ne samo pojedinca. Ona mora da ima sluha za prave kulturne vrednosti, mogućnost da ih prepozna i obavezu da ih sačuva za budućnost.

Svetlana Mladenov,
istoričar umetnosti