NEDELJKO GVOZDENOVIĆ
(Mostar, 9. mart 1902 – Beograd, 31. januar 1988)

Nedeljko Gvozdenović je slikarstvo učio u privatnoj školi Hansa Hofmana u Minhenu od 1922. do 1924. godine. Školovanje je napustio zbog porodičnih finansijskih neprilika, pa je 1925. godinu i početak 1926. proveo u Mostaru. Prodajom nekoliko slika zaradio je za put u Beograd.

Po završetku školovanja Gvozdenović dugo nije imao uslova da se posveti slikanju velikih formata u ulju, pa je radio skice, zabeleške. Tada je uglavnom slikao predele, gradsku periferiju, gradilišta, mrtve prirode i figuru u enterijeru. Tipične gradske vizure obično je slikao s prozora ateljea – što je vedutama davalo intimni karakter. Ova faza Gvozdenovićevog rada završila se umetnikovim odlaskom u Pariz u februaru 1936. godine. U Parizu se inspirisao Bonarom i Vijarom. Kompozicije, sve češće figure u enterijeru, postaju čvršće, potez je bio širi.


Razdoblje Gvozdenovićevog rada pred kraj Drugog svetskog rata sve do početka pedesetih godina, kada se slikar morao iseliti iz svog ateljea u Kolarcu i živeti kod Pavla Beljanskog, takođe se može smatrati zasebnom celinom njegovog opusa. Gvozdenovićeve kompozicije dobile su čvršću, geometrijsku strukturu, ali se nisu uklapale u novi duh epohe socrealizma.

Prema nekim autorima, koji dotadašnje Gvozdenovićevo delovanje smatraju jedinstvenom fazom, prva prava prekretnica u njegovom radu jeste 1950. godina – vreme velikih promena u srpskoj umetnosti uopšte. Njegovo stvaralaštvo od 1951. do 1960. obeleženo je redukcijom, a izdvajaju se koloristički akcenat i jasna linearna struktura celine.

U sedmoj deceniji HH veka Gvozdenovićeva slika opet se menja: forme se svode na simbole. Često je slikao enterijer – atelje, obične isečke iz svakodnevice. Svet Gvozdenovićevih slika nadrastao je prosto značenje prikazanih predmeta i motiva. Prostor je bio tema sam po sebi, a ne okvir koji prima predmete. U kompozicijama nije bilo deskripcije.

U novom ateljeu na Studentskom trgu, u kome je Gvozdenović radio od 1964. godine, veliki prozori, sa kojih se pružao lep vidik, uticali su na slikarevo ponovno interesovanje za eksterijer, a jače svetlo u novom radnom prostoru doprinelo je kolorističkom sjaju mrtvih priroda iz ovog perioda. Posebna smelost u eksperimentu zapaža se u Gvozdenovićevom slikarstvu osme decenije. To je faza koja mu je omogućila potpunu slobodu.

U javnost je Gvozdenović sa zrelim radovima izašao još 1929. godine, na II jesenjoj izložbi u Beogradu, od tada je izlagao na brojnim kolektivnim i samostalnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Između dva rata, od 1938, Gvozdenović je pripadao grupi Dvanaestorica. Bio je član i Šestorice.

Na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu počeo je da predaje 1940, na tom mestu ostao je do 1972. godine, dajući značajan doprinos razvoju naše likovne pedagogije. Za člana Srpske akademije nauka i umetnosti izabran je 1963. godine.

Jelena Mežinski Milovanović